قالی ايران به عنوان هنر ديرپای ملی و اسطوره سترگ از باورهای قومی و دينی از ديرباز بر گستره لايتناهی فرهنگ و هنر سرزمين ما ايران سايه افکنده است.

قالی و در کل فرش به صرف کاربردی و تزئينی بودنش از ساليان دور مورد توجه اقوام گوناگون بوده است. در کنار فراز و فرودها،افت و خيزهاي درخشش فرش ايران در تاريخ چند هزار ساله اين سرزمين مسائل حل نشده و نقاط مبهم بسياري چونان ديگر هنرهای اين سرزمين نيز وجود دارد.

عمده مصالح کاربردی فرش پشم است که تجزيه ، فروپاشي و نيز عدم مقاومت در برابر شرايطي چونان آتش عمر اين کالاي هنري کاربردي را تقليل داده است، به گونه اي که اگر واقعا به کار بسته شود و نشيمن افراد گردد زير پاي يکي دو نسل بيشتر دوام نياورده و عمر آن فراتر از نيم قرن نمی شود و متسلسل شده از بين مي رود.

مناطق قالی بافی در ایران, قالی بافی در ایران

مناطق قالی بافی در ایران

فرش اصفهان :

استان اصفهان یکی از معروف‌ترین مناطق قالی بافی در ایران است. در این استان، شهرهایی به تولید قالی اقدام می‌کنند که هر یک دارای سبک و شیوه‌ای خاص و قابل ارائه به صورت مستقل هستند. مانند کاشان، نایین، اردستان و…

در استان اصفهان انواع قالی‌ها با نقوش مختلف گردان چون: اسلیمی و ختایی، مناظر و آثار باستانی مانند عمارت چهل ستون، مدرسه‌ی چهار باغ، مسجد امام و … ، تا نقوش هندسی و شکسته بافته می‌شود. در جوشقان قالی کاشان، و نیز از ریز بافت‌ترین قالی‌های نایین تا درشت بافت‌ترین آنها در میمه وجود دارد.

مناطق قالی بافی در ایران, قالی بافی در ایران

مناطق توليد فرش در ايران

قاليبافی در آذربايجان:

خطه آذربايجان به دليل وسعت مراتع و زمين هاي کشاورزي و آب و هوای مناسب و طبيعی کوهستانی همواره در توليد قالي از موقعيتی خاص بهرمند بوده است. قالي ها و قاليچه هاي توليدي به وسيله روستائيان اين منطقه با ساختاري سفت و پرزي بلند و بافتي درشت ،مالامال از نقوشي هندسی و شکسته با برخورداری از رنگ هاي تند و تيره از مردمی سختکوش و مقاوم و قناعت پيشه حکايت مي کند که با طبيعتي به پايداری و استقامت کوهستان، به فرش، تنها به عنوان يک زيرانداز گرم می نگرند.

برخی از ویژگی های فرش تبریز:

تلفیق طرح ها و نقشه ها با همدیگر

استفاده از نقوش باغی

استفاده از رنگهای طبیعی مانند روناس – اسپرگ-قرمزدانه

نوع گره استفاده شده:گره ترکی بافت

بافت نقش های برجسته صورت بروی فرش و تابلو فرش ها

بافت فرش های رج شمار بالا

کوتاه بودن پرز قالی

رنگهای به کار رفته تند و خام

و …

اما از مهمترین نقشه های فرش تبریز می توان به اسلیمی – شاه عباسی-لچک و ترنج-زیر خاکی-منظره و چهار فصل و … اشاره کرد.

مناطق قالی بافی در ایران, قالی بافی در ایران

در منطقه کردستان نیز مناطق قالی بافی وجود دارد

فرش یزد :

از آغاز سال‌های بیست و سی، بازرگانان کرمانی به تولید قالی‌های یزدی برای عرضه در بازار اروپا و آمریکا همت گماشتند. نمونه‌های قدیمی‌تر، آراسته به طرح‌های هراتی بود و شاید آخرین مرحله تکامل در تولید را نشان دهد. روی قالی‌های یزدی طرح لچک و ترنج و اغلب یک زمینه یکنواخت و حاشیه‌های آزاد و گاهی طرح‌ها تقلیدی از قالی‌های کاشان به چشم می‌خورد.

چله مشابه قالی‌های کرمان و جنس تار از نخ پنبه و پود به صورت سه لاست و گره از نوع نامتقارن. بافت چندان ظریف نیست و بلندی پرزها تفاوت ظاهری با قالی‌های قدیمی یزدی را بوجود آورده است. در دهه‌های اخیر استفاده از طرح‌های تبریز و کاشان رواج زیادی در استان یزد به ویژه شهر اردکان داشته که البته در تقلید از طرح‌های تبریز تفاوت مشهودی با نمونه اصل تبریز وجود دارد.

خصوصیات فرش دستباف یزد:طرح معمول فرش یزد، ترنجی است که در میان فرش قرار می‌گیرد. البته به ندرت نیز فرش‌های یزدی با ترنج‌های کوچک پخش شده در سراسر فرش یافت می‌شود.

کیفیت: فرش و قالی دستباف یزد کیفیت بسیار بالایی دارد و بسیار بادوام است، به همین دلیل برای پهن کردن در ناحیه‌های پرتردد ایده‌آل است.

اندازه و شکل: فرش یزد در اندازه‌های مختلف بافته می‌شود، البته اکثر فرش‌های دستباف یزدی اندازه متوسط (۴ x 6 یا ۸ x 10 پا) دارند. فرش یزدی بزرگ و نفیس (۱۰ x 18 پا)، به جز چند فرش آنتیک و قدیمی بسیار کمیاب است.

رنگ: زمینه‌ قرمز پررنگ و حاشیه‌ی قهوه‌ای ترکیب رنگ اصلی فرش‌های یزدی است. البته بسیاری از قالیبافان یزدی رنگ صورتی را برای زمینه انتزاعی انتخاب می‌کنند. خاکی و سبز کمرنگ نیز در فرش‌های جدیدتر دیده می‌شود. آبی رنگی است که به ندرت در فرش و قالی دستباف یزد به چشم می‌خورد.

بافت: فرش یزد معمولاً ضخیم است.

چله: تار فرش یزد عموماً پنبه‌ای و پود آن پنبه‌ای یا پشمی است.

قیمت: فرش یزد دستباف فرشی زیبا و ظریف است. فرش‌های زیبا و اصیل یزد با قیمت‌های متفاوتی فروخته می‌شوند. به خاطر داشته باشید که هرچه KPSI (تعداد گره‌ها در واحد سطح) بیشتر باشد، فرش گران‌تر است.

مناطق قالی بافی در ایران, قالی بافی در ایران

یکی از مهمترین صنایع دستی شهر تبریز قالیبافی است

فرش کردستان :

در منطقه کردستان نیز مناطق قالی بافی وجود دارد که هر یک شهرت بسزایی دارند. بافته‌های سنه و بیجار و عشایر مستقر در این منطقه هر یک با خصوصیات و ویژگی‌های مشخص قابل تقسیم و طبقه‌بندی هستند.

قالی‌های سنه که در سنندج و اطراف آن بافته می‌شود، از نظر ظرافت و طرح و رنگ اصالت دارند. طرح‌های قدیمی مانند: گل میرزا علی، گل فرنگ، گل و بلبل، گل محمدی و طرح هراتی از نمونه فرش‌های این منطقه هستند.

طرح هراتی و مینا خانی از نقوش به کار رفته در قالی بیجار است که با رنگ‌های آبی و قرمز لاکی و قهوه‌ای شناخته می‌شوند.

مناطق قالی بافی در ایران, قالی بافی در ایران

استان اصفهان یکی از معروف‌ترین مناطق قالی بافی در ایران است

فرش تبریز :

یکی از مهمترین صنایع دستی شهر تبریز قالیبافی است و در این زمینه شهرت جهانی دارد. فرشبافی در تبریز از قبل از دوران صفویه آغاز شده و یکی از قدیمیترین و معروفترین مراکز بافت فرشهای دستباف در دنیا به شمار می آمده و امروزه نیز مورد توجه تاجران خارجی میباشد.

اوایل فرشها در قالب طرحهای روستایی با رجشمار پایین بافته میشده که به مرور زمان با رشد و ترقی فرش و قالیبافی تا ۱۱۰ رج افزایش پیدا کرده و همچنین به هنر درباری مبدل گشته است. از مناطق مهم قالیبافی در محدوده آذربایجان شرقی میتوان به: تبریز، مرند، مراغه، اهر، هریس، بخشایش و خوی اشاره نمود که هر کدام از این مناطق خود خاستگاه سبکی خاص در طراحی و رنگبندی در قالیبافی میباشند. در موزه های دنیا فرشهای بسیار زیبایی از تبریز وجود دارد که بیشترین آنها مربوط به دوره صفویه و قاجاریه می‌باشد.

تبریزیها با به کار گیری رنگها و طرحهای جدید توانسته اند طرفداران زیادی داشته باشند، به طور کلی طرح و رنگ فرشهای تبریز از تنوع زیادی برخوردار است.

یکی از طرحهای فرش تبریز در گذشته بسیار مورد استقبال مردم قرار گرفت، چهارفصل بود که دارای جزئیات فراوانی است و زندگی کشاورزان را در چهارفصل به نمایش میگذارد به صورتی که به ۴ قسمت بهار، تابستان، پائیز و زمستان تقسیم میشود.